Tomaš Kappa: Κυνήγι θησαυρού στη χώρα των Σόρβων

Κυνήγι θησαυρού στη χώρα των Σόρβων

του Tomaš Kappa / Ralph Th. Kappler

„Ein Jahrtausend schon und länger Dulden wir uns brüderlich.
Du, du duldest, daß ich atme. Daß du rasest, dulde ich.“
(Heinrich Heine „An Edom“)

Θα σας διηγηθώ εδώ την ιστορία ενός μικρού μυστικού της Γερμανίας. Πριν από 1.600 χρόνια η Λουσατία καλλιεργούνταν από Σόρβους. Η Λουσατία (Lausitz στα Γερμανικά) ή Lužica όπως ονόμασε τρυφερά αυτή την πλούσια σε νερό περιοχή το Πρώτο της Έθνος, είναι μία από τις παλαιότερες αλλά και από τις πλουσιότερες σε κοιτάσματα περιοχές της Ευρώπης. Κοιτάσματα χρυσού, λευκόχρυσου, χαλκού και ευγενών μετάλλων. Οι θησαυροί αυτοί μπορεί να αποδειχθούν ευλογία γι’ αυτή την περιοχή που έχει στιγματιστεί από το λόμπυ του άνθρακα ως διαρθρωτικά ασθενής περιοχή.

Lusatia briefing at Foreign Press Association, London May 2002
(Jan Nuk, Domowina Chairman, left / Tomaš Kappa / Ralph Thomas Kappler, centre)

Δεν υπάρχει όμως πολιτική τόλμη. «Ένα τέταρτο του λαού μας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα υπό την πίεση του λόμπυ του άνθρακα. Οι Σόρβοι είναι με την πλάτη στον τοίχο» όπως είπε κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου ο Jan Nuk, πρόεδρος της Σορβικής Εθνικής Ένωσης στην‘ Ένωση Ξένου Τύπου του Λονδίνου. Λίγο αργότερα το βασιλικό ανάκτορο της Βρετανίας άνοιξε τις πύλες του για να υποδεχτεί τον εκπρόσωπο των Σόρβων. Το 2002 οι Σόρβοι ήταν οιπρώτοι που έφεραν στο Λονδίνο δώρο από χώρα της αλλοδαπής για το Χρυσό Ιωβηλαίο της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄. Από το τέλος του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου αποτόλμησαν οι Σόρβοι για μια ακόμη φορά να προωθηθούν στη βρετανική πρωτεύουσα. Το 1946 είχαν μάταια παλέψει για την ενσωμάτωση της περιοχής τους στην Τσεχοσλοβακία.

Υπάρχει όμως ελπίδα. Στη Λουσατία σχηματίζεται για πρώτη φορά μια οντότητα με δημοκρατική νομιμοποίηση, η SERBSKI SEJMIK, η οποία θα εκπροσωπεί τα σορβικά συμφέροντα. Πρώτος πρωθυπουργός της οντότητας αυτής ήταν ο Stanislav Tillich Οι μουσικοί του συγκροτήματος Silbermond μιλούν τη σορβική γλώσσα. Από την ταινία φαντασίας και περιπέτειας ΚRΑΒΑΤ, ταινία με λαμπρούς ηθοποιούς όπως ο Daniel Brühl ή ο Robert Stadlober, η οποία κυκλοφόρησε από την εταιρία Fox-Studios, λείπει όμως μια απλή λεπτομέρεια: ότι το βιβλίο μπεστ-σέλλερ ΚRΑΒΑΤ γράφτηκε αρχικά ως έπος ελευθερίας από τον σόρβο εθνικό ποιητή Mircin Nowak-Njechornski.

Girl from Sorbian Lusatia (Foto by Iwajla Klinke)

136 χωριά εξαφανίστηκαν από το χάρτη

Ο Werner Domain και η γυναίκα του υπήρξαν οι τελευταίοι κάτοικοι του χωριού Horno. Αυτό το ζευγάρι συνταξιούχων αντιστάθηκε μέχρι την τελευταία στιγμή στον ύπουλο, με προσφορές περιτυλιγμένο, εκφοβισμό του παραγωγού άνθρακα και ηλεκτρικού ρεύματος. Είχαν περάσει και οι δύο τα εβδομήντα και φύτευαν μάλιστα ακόμα μια φτελιά μπροστά από το σπίτι τους όταν οι εκσκαφείς πλησίασαν το σπίτι τους έχοντας καταφάει το έδαφος με εκκωφαντικό θόρυβο και μέσα σε σύννεφα σκόνης. Το Horno εγκαταλείφθηκε κατεστραμμένο σαν να έβγαινε από πόλεμο. Πάνω από 136 χωριά εξαφανίστηκαν μέσα στη Γερμανία, στη χώρα που αυτοαποκαλείται χώρα της τεχνολογίας και της οικολογίας, μέσα στους κρατήρες των ανθρακωρυχείων της Λουσατίας. Ταυτόχρονα επιταχύνθηκε και η διάλυση του σορβικού έθνους. Στη δικτυακή πύλη www.verschwundene-orte.de βρίσκει κανείς ηχηρά ονόματα, όπως Publik, Bukowina, Horno, Barak, Rowno ή Lacoma. Ο απόηχός τους πλανάται ακόμα πάνω από ένα βυθισμένο σε τάφρους ορυχείων κόσμο. Το Horno κατεστράφη από τον σουηδικό όμιλο παραγωγής ενέργειας, Vattenfall, μολονότι ο άνθρακας που υπήρχε εκεί δεν ήταν αξιοποιήσιμος. Σήμερα απειλείται κυρίως η σορβική περιοχή Schleife. Η εταιρεία εξόρυξης με έδρα της Λουσατία, Bergbau AG, ανακοίνωσε κατ΄ευφημισμόν ότι έχει στη διάθεσή της 750 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πρόκειται για την καταστροφή, στην περίπτωση αυτή, μιας έκτασης αντίστοιχης με αυτή της πόλης-κρατιδίου του Αμβούργου. Ο καθηγητής Joachim Katzur, Διευθυντής του Ινστιτούτου για τις περιοχές που υφίστανται τον αντίκτυπο της εξορυκτικής δραστηριότητας, έγινε πιο συγκεκριμένος σε μια συνέντευξη στην εφημερίδα Die ZEIT: "Ουσιαστικά, η εταιρεία αυτή βλάπτει τετραπλάσια έκταση, αν συνυπολογίσουμε και την καταστροφή του υδροφόρου ορίζοντα."

Παραμύθια για καθαρό άνθρακα

«Αν παίρνουμε στα σοβαρά την προστασία του κλίματος παγκοσμίως, πρέπει να εγκαταλείψουμε όσο πιο γρήγορα γίνεται τον άνθρακα», λέει η Claudia Kempfert από το Γερμανικό Ινστιτούτο για την οικονομική έρευνα. Γιατί ο λιγνίτης είναι άκρως επιζήμιος για το κλίμα λόγω της χαμηλής θερμιδικής του αξίας και λόγω του διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται κατά την παραγωγή ρεύματος. Αυτό που χάνεται δεν είναι μόνο η μάχη για το κλίμα. Οι κρατήρες εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων που κατατρώγουν εύφορη γή αποτελούν τη βαθύτερη και ριζικότερη αλλαγή της επιφάνειας της γης από την εποχή των παγετώνων. "Carbon Capture & Storage" –η παγίδευση και αποθήκευση του άνθρακα είναι μια διογκωμένη μαγική λέξη των εταιρειών Vattenfall, RWE και των ομοίων τους. Στόχος της πειραματικής αυτής τεχνικής είναι ο περιορισμός των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέω της αποθήκευσής τους σε υπόγειες καταβόθρες. " Η παγίδευση και αποθήκευση είναι μάλλον εργαλείο που αποσκοπεί στην αναστολή των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειες και στην εδραίωση των ολιγαρχικών δομών“, απαντά η ειδικός σε θέματα ενέργειας του κόμματος των Πρασίνων, Κα Astrid Schneider. Στη Σαξονία μια δημόσια ακρόαση στο τοπικό κοινοβούλιο κατέληξε πρόσφατα σε ένορκη δημοσιοποίηση. Ο Hubertus Altmann, προϊστάμενος της Vattenfall, ο οποίος παρευρισκόταν ως ειδικός αναγνώρισε ενώπιον του κοινοβουλίου ότι η τεχνολογία παγίδευσης και αποθήκευσης άνθρακα θα είναι λειτουργικά διαθέσιμη μόνο στα μέσα του επόμενου αιώνα.

Over 130 destroyed villages - Strip Mining by Vattenfall in Lusatia

Ορυχεία θησαυρών με παναμαϊκή σημαία

Στην περιοχή των Σόρβων ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα ευγενών μετάλλων αξίας πολλών δισεκατομμυρίων: μεταξύ αυτών χρυσός, λευκόχρυσος, άργυρος, ψευδάργυρος και άνω των 2,7 εκατομμυρίων τόνων χαλκός. Μόνο ένας τόνος χαλκού τιμάται στην παγκόσμια αγορά μέχρι και 10.000 Ευρώ. Η εταιρεία KSL Kupferschiefer GmbH διεκδικεί δικαιώματα στη Λουσατία δικαιώματα εξόρυξης. Στην εταιρεία αυτή επικρατεί η αρχή του παιγνιδιού με τις ρώσικες κούκλες. Γιατί η εταιρεία είναι θυγατρική της υπό παναμαϊκή σημαία εξορυκτικής εταιρείας Minera Α.Ε., η οποία με τη σειρά της είναι απλά θυγατρική της καναδικής εταιρείας Inmet Mining . Η Inmet Mining λειτουργεί υπό τη διεύθυνση ενός γεωλόγου από το Άαχεν, του εκτελεστικού διευθυντή Jochen Tilk. Η εξωτερική συμμετοχή των πολιτών υπάρχει απλά και μόνο για να ικανοποιεί την συμβατική επιταγή περί διαφάνειας. Η αναζήτηση θησαυρών θα έχει ευτυχές τέλος μόνον εάν υπάρξουν παχυλά κέρδη για την περιοχή εκτός από τη δημιουργία θέσεων εργασίας: π.χ. επενδύσεις για την εκπαίδευση, σε ανώτερες σχολές της Λουσατίας, για την πρωτοβουλία WITAJ σχετικά με τη διδασκαλία της σορβικής και της γερμανικής γλώσσας. Εδώ μοχλό πίεσης ασκεί ο διάδοχος του Νουκ, ο David Statnik : «αν χορηγηθούν σε μεγάλους ομίλους δικαιώματα εξόρυξης για άνθρακα, χαλκό, χρυσό ή λευκόχρυσο, πρέπει να υπάρξει ένα αντίτιμο για τη Λουσατία, όπως στην περιοχή της Ρουρ, για κάθε τόνο ανορυσσόμενου κοιτάσματος που να καταβάλλεται από τα φορολογικά έσοδα. Έτσι θα μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν έργα υποδομής, γλωσσικά προγράμματα σορβικής γλώσσας και περιφερειακές ανώτερες σχολές όπου θα βρίσκουν δουλειά άνθρωποι με γλωσσικές δεξιότητες και όπου θα αναπτύσσονται τομείς του μέλλοντος.»

Lusatian Village - Associated Press AP

Μετά τη δικτατορία μόνο καθοδηγούμενη Δημοκρατία

Για αιώνες ζούσαν καταπιεσμένοι οι Σόρβοι. Απαγορευόταν ακόμα και να έχουν άλογα ή σκυλιά. Τη σύντομη περίοδο άνθησης του διαφωτισμού ακολούθησε και πάλι περίοδος βίαιης αφομοίωσης. Χιλιάδες οικογένειες από τη Λουσατία εξαναγκάστηκαν να εκγερμανιστούν. Ένα σημαντικό γεγονός από τον πρώιμο Μεσαίωνα ανάγεται στο 939 μ.Χ. Ο Δούκας Γέρων είχε κάνει στρατιωτική σταδιοδρομία. Την άνοδό του την όφειλε σε ένα αιματοβαμμένο δείπνο. Με πονηρία κάλεσε 30 Σόρβους δούκες σε τραπέζι για να τους δολοφονήσει πισώπλατα. Έτσι κατάφερε ο Γέρων να αρπάξει την ηγεσία από τους Σλάβους που προέβαλαν αντίσταση στην αρπαγή της χώρας τους από τους Γερμανούς. Τι εικόνα όμως παρουσιάζουν σήμερα τα πράγματα; «Ακόμα και 20 χρόνια μετά από την ειρηνική επανάσταση δεν υπάρχουν δικαιώματα αυτοδιάθεσης. Εμείς οι Σόρβοι εξακολουθούμε να είμαστε εξω-διοικούμενοι», καταγγέλλει ο Benedikt Dyrlich . Ως Πρόεδρος της Σορβικής Ένωσης Καλλιτεχνών επικρίνει την έλλειψη δικαιώματος συναπόφασης των Σόρβων στην ίδια τους την πατρίδα. Στην Domowina, την ένωση-ομπρέλα των Σόρβων, στηρίζεται κανείς ακόμα στις πεπαλαιωμένες δομές που χρονολογούνται από την εποχή της Ανατολικής Γερμανίας. Στο μεταξύ όμως, η Λουσατία κινητοποιήθηκε με το SEJMIK. Ακόμα και ο Markus Meckel γνωρίζει καλά το θέμα. Συμμετείχε ως πρώτος και τελευταίος υπουργός εξωτερικών της ΛΔΓ που εξελέγη με ελεύθερες εκλογές στις διαπραγματεύσεις με τις νικήτριες δυνάμεις μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόσφατα έκανε στις Βρυξέλλες το εξής ειρωνικό σχόλιο: «Οι Σόρβοι θα μπορούσαν να τα καταφέρουν καλύτερα, αν ανακήρυτταν την ανεξαρτησία τους ως αυτόχθονες μαζί με τα κοιτάσματα της Λουσατίας.» Ο Meckel αποφεύγει να απαντήσει όταν του τίθεται ερώτηση σχετικά με το βεβιασμένο σύμφωνο του τότε υπουργού εσωτερικών Σόυμπλε. Το σύμφωνο αυτό δεν θα ήταν δικό του οικοδόμημα ως υπουργού εξωτερικών, μας λέει. Η διαστρεβλωμένη από τη γραφειοκρατία της ΛΔΓ ερώτηση, σε ποιόν ανήκει το έδαφος και το υπέδαφος της Σορβίας, εξακολουθεί να είναι αποφασιστικής σημασίας. Διότι δεν έχει αποσαφηνιστεί ως σήμερα ποιος είναι δικαιωματικά ο κύριος της Λουσατίας και των κοιτασμάτων της και δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη η νομιμότητα των παρασχεθέντων δικαιωμάτων εξόρυξης.

Sorbian Village Horno destroyed by Vattenfall (Foto Gerard Petit)

Το να μιλάς είναι χρυσός

Η Marka Macijowa, διευθύντρια του εθνικού εκδοτικού οίκου της Σορβίας, εστιάζει την παρέμβασή της στην βασική δουλειά που απαιτεί η προστασία της σορβικής και της γερμανικής γλώσσας. «Η σορβική γλώσσα θα επιβιώσει μόνο αν μεταδίδεται από τους γονείς στα παιδιά. Κι όταν ακόμη και οι ίδιοι οι Γερμανοί σεβαστούν τη δική τους ταυτότητα στην ετερότητα των Σόρβων», επισημαίνει η Macijowa. Οι Σόρβοι συνάπτουν επαφές στο Βερολίνο, στην Πράγαή τις Βρυξέλλες. Όπως έκανε ο Jerzy Buzek, προστάτης της φετινής Διεθνούς Συνδιάσκεψης Σορβικής Μουσικής. Ο Buzek, όταν ήταν νέος, οργάνωσε κρυφά το κίνημα της Αλληλεγγύης ση Σιλεσία. Σήμερα ασκεί καθήκοντα προέδρου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες. Βοήθεια μπορεί να προκύψει και από ανέλπιστες πηγές. Γιατί και ο εκ Ρουμανίας ορμώμενος Επίτροπος για θέματα γεωργίας, ο κ. Dacian Ciolos αναδιαμορφώνει την περίοδο αυτή εκ βάθρων τη γεωργική πολιτική. Έμφαση δίνεται στην αποκέντρωση και στην οικολογική διάσταση (το «πρασίνισμα»). Ακόμη και η εν μέρει εφαρμογή αυτών των μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να αποτελέσει βιώσιμο έναυσμα για τη Λουσατία. Εδώ και πάνω από 16 αιώνες μιλιέται και τραγουδιέται στη Λουσατία η σορβική γλώσσα. Η άγρια όμως εκμετάλλευση του άνθρακα καταστρέφει τα τοπία που τόνιζαν την ιδιαιτερότητα της Σορβίας ως σήμερα.

Buckingham Palace Gates open for Sorb Delegation - Jan Nuk, Tomaš Kappa (2002)

Κατά τη διάρκεια της δεξίωσης στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, ο Jan Nuk και ο υπογράφων το άρθρο αυτό παρέδωσαν ένα δεμένο γαλάζιο βιβλίο με τον τίτλο: "Dwe Lubosci Ja Mam – Κουβαλάω μέσα μου δυό ζωές": σονέτα του Σαίξπηρ στα σορβικά. Με βάση τα λόγια του φιλοσόφου Peter Sloterdijk, καλούνται οι Σόρβοι και οι Γερμανοί να ασκηθούν στην τεχνική της κοινής επιβίωσης. Η τεχνογνωσία για την τεχνική αυτή είναι άλλωστε ο μεγαλύτερος θησαυρός που δεν έχει ακόμη εξορυχθεί. Και η Λουσατία μπορεί να αναπτυχθεί σε ένα κοσμοπολίτικο κέντρο καθαρών τεχνολογιών. Από το οποίο, ειρωνία της τύχης, θα μπορούσε να επωφεληθεί και η γερμανική πλειονότητα.

Ο πατέρας μου χρησιμοποιούσε όλο και περισσότερες σορβικές λέξεις στα στερνά του. Μετά το θάνατό του, βρέθηκε πάνω στο τραπέζι της τραπεζαρίας του δωματίου του, που ήταν τακτοποιημένο σα να περίμενε επισκέψεις, ένα χαρτί απόδειξης. Εκεί είχε σημειώσει ο πατέρας μόνο: "Witajci k’nam" και μια σειρά παρακάτω επίσης στα σορβικά: «Μακάριος όποιος γυρίζει στα πάτρια».

- Άρθρο «Κυνήγι θησαυρού στη Σορβία», από το περιοδικό Pogrom της «Εταιρείας για τους υπό εξαφάνιση λαούς», Göttingen 2012 / ”Κυνήγι θησαυρού στη Σορβία - Treasure hunt in Sorbian Lusatia”, Ralph Th. Kappler / Tomaš Kappa. Pogrom-Zeitschrift, „Gesellschaft für bedrohte Völker“, Göttingen 2012.

- Press Release: Sorbian Delegation at the London based Foreign Press Association
Joint statement of HALO ENERGY and DOMOWINA, London 2002
  https://independent.academia.edu/RalphThomasKappler

- Sorb EU Memorandum to EU-President José Manuel Barroso,
Sorbisches EU Memorandum an EU Präsident José Manuel Barroso,
Brussels / Budyšin / Bautzen, 7th of June 2012
  https://independent.academia.edu/RalphThomasKappler

- Ralph Th. Kappler / Tomaš Kappa founded the HALO ENERGY
CleanTech communications network in 2002 in London.

Distributed by HALO ENERGY

Web: https://www.halo-energy.com

MORE INFORMATION ON SORBIAN LUSATIA

Institucije | Institutionen | Institutions